Ý nghĩa các xét nghiệm chẩn đoán bệnh viêm gan B

1. Các xét nghiệm viêm gan B ban đầu

1.1 Xét nghiệm HBsAg

HBsAg là kháng nguyên bề mặt virus viêm gan B. Xét nghiệm HBsAG sẽ bao gồm xét nghiệm định tính và định lượng. Trong đó, xét nghiệm định tính sẽ cho biết có sự xuất hiện của virus HBV trong cơ thể và người bệnh có bị viêm gan B hay không. Trong khi đó, xét nghiệm định lượng nhằm đo lường lượng virus HBV trong máu nên có ý nghĩa đối với theo dõi và điều trị bệnh hơn là dùng để chẩn đoán bệnh.

Sau khi thực hiện xét nghiệm định tính, người bệnh sẽ được cung cấp 2 kết quả như sau:

• Kết quả xét nghiệm HBsAg âm tính cho thấy trong cơ thể không có sự hiện diện của virus viêm gan B. Tuy nhiên, để xác định chính xác hơn về tình trạng phơi nhiễm viêm gan B, mọi người nên thực hiện thêm xét nghiệm Anti-HBc.
• Kết quả xét nghiệm HBsAg dương tính cho thấy cơ thể đã bị nhiễm virus viêm gan B. Để xác định mức độ nghiêm trọng và giai đoạn của bệnh, người bệnh cần thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu hơn. 

1.2 Xét nghiệm Anti-HBs (xét nghiệm HBsAb)

Khi cơ thể có khả năng miễn dịch chống lại virus viêm gan B, lúc đó, cơ thể sẽ sản sinh ra kháng thể kháng HBsAg, có tên gọi là Anti-HBs (hay còn gọi là HBsAb). Kháng thể này xuất hiện trong máu sau khi tiêm vắc-xin viêm gan B và là dấu hiệu cho thấy cơ thể đã đáp ứng miễn dịch tốt.

• Kết quả xét nghiệm Anti-HBs dương tính cho thấy cơ thể đặc hiệu miễn dịch với virus viêm gan B, do đó không cần tiêm vắc-xin ngừa viêm gan B thêm.
• Kết quả xét nghiệm Anti-HBs âm tính cho thấy cơ thể chưa có khả năng miễn dịch với virus viêm gan B và cần được tiêm phòng vắc-xin.
• Xét nghiệm máu không phát hiện kháng nguyên HBsAg nhưng cũng không tìm thấy kháng thể Anti-HBs là dấu hiệu nguy hiểm cảnh báo về lỗ hổng trong hệ miễn dịch chống lại virus viêm gan B. Khi đó, xét nghiệm tìm kháng thể Anti-HBc IgM là một trong những xét nghiệm quan trọng của giai đoạn này.
• Khi nồng độ Anti-HBs vượt quá 10 mUI/ml, chỉ số xét nghiệm viêm gan B này cho thấy cơ thể đang sở hữu hệ miễn dịch mạnh mẽ chống lại virus viêm gan B (HBV).  

2. Các xét nghiệm viêm gan B chuyên sâu (HBsAg dương tính)

2.1 Các xét nghiệm chức năng gan mật

Khi phát hiện nhiễm virus, bác sĩ sẽ thực hiện một đánh giá toàn diện về các chỉ số chức năng gan mật để xác định mức độ tổn thương và rối loạn do virus gây ra. 

Các xét nghiệm viêm gan B sẽ được chỉ định thực hiện bao gồm  xét nghiệm men gan AST (GOT), ALT (GPT), GGT, ALP và các chỉ số sắc tố mật bao gồm Bilirubin toàn phần, Bilirubin trực tiếp, và Bilirubin gián tiếp, cùng với các thông số khác liên quan đến chức năng gan và mật.

2.2 Xét nghiệm HBeAg

HBeAg là một phần kháng nguyên vỏ capsid của virus viêm gan B. Xét nghiệm này đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá khả năng sao chép và nhân bản của virus.

• HBeAg dương tính cho thấy virus viêm gan B đang sinh sôi mạnh mẽ và có khả năng lây nhiễm cao. Kết quả xét nghiệm HBeAg dương tính đóng vai trò quan trọng trong việc xác định phương án điều trị phù hợp.
• Kết quả xét nghiệm HBeAg âm tính cho thấy hai khả năng: virus viêm gan B (HBV) không hoạt động hoặc virus HBV đột biến. Xét nghiệm HBV-DNA và HBV-genotyping được dùng để xác định virus có đột biến gen.

Viêm gan B dẫn đến hiện tượng biến đổi huyết thanh xảy ra khi kháng nguyên HBeAg chuyển từ dương tính sang âm tính và xuất hiện kháng thể Anti-HBe (HBeAb).

2.3 Xét nghiệm Anti-HBe (xét nghiệm HBeAb)

• Anti-HBe là kháng thể do cơ thể sản sinh ra để chống lại HBeAg.
• Kết quả xét nghiệm Anti-HBe dương tính cho thấy bệnh nhân đã có một phần miễn dịch với HBV.
• Kết quả xét nghiệm Anti-HBe âm tính cho thấy cơ thể chưa có khả năng miễn dịch với HBV.
• Xét nghiệm Anti-HBe đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi hiệu quả điều trị và giúp bác sĩ quyết định thời điểm ngừng thuốc.

2.4 Xét nghiệm Anti-HBc (xét nghiệm HBcAb)

Anti-HBc là kháng thể do cơ thể tạo ra để chống lại lõi nhân của virus viêm gan B. Kháng thể này xuất hiện sớm và tồn tại lâu dài, thậm chí là suốt đời. Sự hiện diện của Anti-HBc trong huyết thanh cho thấy cơ thể đã từng nhiễm hoặc đang mắc viêm gan B. Tuy nhiên, kháng thể này không xuất hiện khi người đó đã được tiêm phòng viêm gan B.

Do đó, xét nghiệm Anti-HBc là một trong các xét nghiệm viêm gan B hiệu quả để đánh giá tình trạng phơi nhiễm virus viêm gan B.

Kháng thể Anti-HBc được chia thành hai loại chính là IgG và IgM. Anti-HBc IgM thường xuất hiện khi người bệnh vào giai đoạn nhiễm virus cấp tính, còn gọi là giai đoạn kịch phát từ nhiễm virus viêm gan B mạn tính. Ngược lại, sự hiện diện của Anti-HBc IgG thường liên quan đến tình trạng nhiễm virus mạn tính.

Xét nghiệm này có thể được gọi bằng ba tên khác nhau: Anti-HBc, Anti-HBc IgG và Anti-HBc total. Tuy nhiên, cả ba đều chỉ là một loại xét nghiệm duy nhất do xét nghiệm Anti-HBc IgG bao gồm một phần của Anti-HBc IgM.

2.5 Xét nghiệm Anti-HBc IgM

Anti-HBc IgM là kháng thể được cơ thể sản sinh ra để chống lại phần lõi nân virus viêm gan B type IgM, xuất hiện trong giai đoạn bệnh viêm gan B cấp tính hoặc đợt bùng phát của viêm gan B mãn tính.

Để xác định bệnh nhân có bị viêm gan B cấp tính hay không, bác sĩ sẽ chỉ định hai xét nghiệm máu: HBsAg và Anti-HBc IgM.

• Kết quả dương tính cho cả hai xét nghiệm: Khả năng cao bệnh nhân đang mắc viêm gan B cấp tính.
• Kết quả Anti-HBc IgM âm tính: Bệnh nhân có thể đang mắc viêm gan B mãn tính.

2.6 Xét nghiệm HBV-DNA (Định lượng virus viêm gan B)

Xét nghiệm định lượng HBV-DNA là một trong các xét nghiệm viêm gan B quan trọng, nhằm đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm gan B và lựa chọn phương án điều trị phù hợp. Tương tự như chỉ số HbsAg, xét nghiệm này giúp đo lường lượng virus HBV trong máu, từ đó đánh giá mức độ sao chép virus và khả năng lây truyền bệnh.

Nguy cơ tổn thương gan càng lớn nếu định lượng HBV-DNA càng cao. Nếu kết quả xét nghiệm HBV-DNA cho thấy lượng virus ở mức 10 mũ 5 và kèm theo tổn thương gan, bệnh nhân sẽ được chỉ định điều trị ức chế virus kết hợp với các biện pháp hỗ trợ gan mật.

3. Các chỉ số xét nghiệm viêm gan B khác

Ngoài các xét nghiệm đánh giá phân tử và xét nghiệm marker viêm gan B, bệnh nhân cần được đánh giá thêm các chỉ số xét nghiệm viêm gan B khác như chỉ số công thức máu, albumin, chức năng thận, xét nghiệm đông máu INR và các dấu ấn sinh học ung thư gan như AFP, AFP-L3 và DCP.

Bên cạnh đó, bệnh nhân cần được thực hiện các xét nghiệm xem có sự đồng nhiễm viêm gan A (HAV), HIV, viêm gan C (HCV) và virus delta viêm gan D (HDV) nào hay không. Việc xét nghiệm đồng nhiễm đặc biệt quan trọng nếu bệnh nhân không đáp ứng với phác đồ điều trị viêm gan B ban đầu.

Viêm gan B là căn bệnh tiềm ẩn nhiều nguy cơ với diễn biến khó lường và có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu virus không được kiểm soát tốt. Để điều trị và theo dõi hiệu quả, bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân mà chỉ định các xét nghiệm viêm gan B cần thiết. Do đó, khi phát hiện bản thân nhiễm virus viêm gan B, bệnh nhân nên chủ động đến các cơ sở y tế chuyên khoa gan mật hoặc bệnh viện lớn để được khám và đánh giá tình trạng bệnh.